I. Mở bài
Tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông? của Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những tùy bút nổi bật của văn học Việt Nam hiện đại sau 1975. Qua hình tượng dòng sông Hương, tác giả không chỉ thể hiện vẻ đẹp trữ tình của thiên nhiên xứ Huế, mà còn truyền tải chiều sâu văn hóa, lịch sử và tâm hồn dân tộc. Bài tùy bút là kết tinh giữa cảm xúc nghệ sĩ và tri thức học giả, làm nên giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc.
II. Giá trị nội dung
1. Ngợi ca vẻ đẹp đa dạng của dòng sông Hương
- Sông Hương hiện lên như một thực thể sống động, giàu biểu cảm:
- Mạnh mẽ và hoang dại ở thượng nguồn.
- Dịu dàng, đằm thắm khi chảy qua Huế.
- Trầm mặc, sâu lắng nơi kinh thành cổ kính.
- Sông Hương mang vẻ đẹp hài hòa giữa thiên nhiên và con người, giữa cái đẹp tự nhiên và cái đẹp văn hóa.
2. Ca ngợi truyền thống văn hóa và lịch sử của Huế
- Sông Hương là nhân chứng lịch sử cho biết bao sự kiện:
- Gắn với các thời kỳ đấu tranh chống ngoại xâm.
- Gắn với truyền thống yêu nước, tinh thần cách mạng.
- Đồng thời là dòng sông văn hóa:
- Gắn liền với âm nhạc cổ truyền, thơ ca, mỹ học của xứ Huế.
- Là biểu tượng kết tinh chiều sâu văn hóa dân tộc Việt Nam.
3. Thể hiện tình yêu quê hương đất nước sâu sắc
- Tác phẩm là lời tự tình tha thiết với xứ Huế – quê hương của tác giả.
- Tình yêu ấy được thể hiện thông qua cảm xúc mãnh liệt, lối ví von độc đáo và sự nâng niu từng chi tiết nhỏ về dòng sông quê hương.
III. Giá trị nghệ thuật
1. Bút pháp trữ tình – chính luận đặc sắc
- Kết hợp chất trữ tình ngọt ngào với tư duy lập luận sắc bén:
- Viết bằng tình cảm nhưng vẫn giàu chiều sâu tư tưởng.
- Cảm xúc dạt dào nhưng không thiếu tính trí tuệ, triết lý.
2. Ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu nhạc tính
- Câu văn uốn lượn, mềm mại, gợi đúng nhịp chảy của sông Hương.
- Ngôn từ chọn lọc, uyển chuyển, mang chất thơ sâu lắng.
3. Khả năng liên tưởng, tưởng tượng phong phú
- Tác giả dùng nhiều hình ảnh ẩn dụ, nhân hóa, so sánh độc đáo:
- Sông Hương như người con gái đẹp, người mẹ hiền, người tình chung thủy…
- Cách nhìn mới lạ, tinh tế, mang đậm dấu ấn cá nhân của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
4. Tư duy học giả kết hợp với cảm hứng nghệ sĩ
- Tác phẩm vừa chứa đựng tri thức văn hóa – lịch sử phong phú, vừa tràn đầy cảm xúc nghệ thuật.
- Đây là đặc điểm nổi bật trong phong cách văn xuôi Hoàng Phủ Ngọc Tường.
IV. Kết bài
Ai đã đặt tên cho dòng sông? không chỉ là một áng tùy bút viết về một dòng sông cụ thể, mà còn là khúc ca ngợi quê hương, văn hóa và con người Việt Nam. Với giá trị nội dung sâu sắc và nghệ thuật tinh tế, tác phẩm xứng đáng là viên ngọc quý trong kho tàng văn học hiện đại Việt Nam. Qua đó, ta thấy được tài năng, tâm huyết và tình yêu nồng nàn mà Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho quê hương xứ Huế.