I. Mở bài
Tùy bút Người lái đò sông Đà là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Tuân sau Cách mạng tháng Tám, thể hiện rõ sự chuyển biến trong quan điểm nghệ thuật của ông: từ cái đẹp phi thường trong quá khứ đến cái đẹp trong người lao động hiện tại. Tác phẩm không chỉ là áng văn đẹp về nghệ thuật mà còn mang giá trị nội dung sâu sắc khi ngợi ca con người Tây Bắc anh hùng, tài hoa và đầy bản lĩnh.
II. Giá trị nội dung
1. Ca ngợi con người lao động – người lái đò sông Đà
Người lái đò là hiện thân của:
Trí tuệ, lòng dũng cảm, sự kiên cường.
Tâm hồn nghệ sĩ, bản lĩnh kiên định khi đối mặt với hiểm nguy.
Tác giả tôn vinh hình ảnh người lao động bình thường nhưng có tầm vóc sử thi, trở thành anh hùng của thời đại hòa bình.
2. Khám phá, ca ngợi vẻ đẹp kỳ vĩ của thiên nhiên Tây Bắc
Sông Đà hiện lên với hai mặt:
Dữ dội, hung bạo: thác ghềnh, đá dựng, sóng gió, xoáy nước.
Trữ tình, thơ mộng: mặt nước lặng lẽ, màu sắc thay đổi theo mùa.
Qua đó thể hiện tình yêu tha thiết của tác giả với thiên nhiên đất nước, đặc biệt là vùng núi Tây Bắc.
3. Tư tưởng nhân văn sâu sắc
Tác phẩm thể hiện niềm tin, sự tôn trọng và ngợi ca con người trong lao động.
Thể hiện góc nhìn mới mẻ của Nguyễn Tuân, hòa nhịp với thời đại – lấy con người làm trung tâm, tôn vinh vẻ đẹp đời thường.
III. Giá trị nghệ thuật
1. Ngôn ngữ giàu hình ảnh và nhạc tính
Câu văn Nguyễn Tuân:
Cầu kỳ, giàu tính tạo hình, linh hoạt trong tiết tấu.
Mang đậm chất điện ảnh, chuyển động rõ ràng.
Nhiều hình ảnh so sánh, nhân hóa, ẩn dụ sống động, khiến thiên nhiên và con người hiện lên rõ nét, nghệ thuật.
2. Bút pháp tùy bút đặc sắc
Kết hợp giữa:
Tự sự – miêu tả – biểu cảm – nghị luận.
Kết hợp cái đẹp hiện thực và cái nhìn lãng mạn, tạo nên tác phẩm không chỉ giàu thông tin mà còn đầy cảm xúc.
3. Khả năng liên tưởng, tưởng tượng độc đáo
Tác giả ví sông Đà như kẻ thù số một, như người tình kín đáo → nhân hóa dòng sông trở thành một nhân vật sống động.
Người lái đò như chiến sĩ nơi mặt trận sông nước, đấu trí với thiên nhiên hùng hiểm.
4. Phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân đậm nét
Tác phẩm thể hiện rõ:
Tài hoa và uyên bác của Nguyễn Tuân.
Cái tôi cá nhân mạnh mẽ, sành sỏi ngôn ngữ, say mê cái đẹp độc đáo và khác biệt.
Là một minh chứng cho sự vận động của nhà văn từ cái tôi lãng mạn sang cái tôi gắn bó với cuộc đời thực.
IV. Kết bài
Người lái đò sông Đà là một tùy bút xuất sắc vừa hào hoa về nghệ thuật, vừa sâu sắc về tư tưởng. Nguyễn Tuân không chỉ khắc họa vẻ đẹp hung vĩ của thiên nhiên Tây Bắc mà còn tạc nên tượng đài người lao động trí tuệ và anh hùng. Tác phẩm đã làm nổi bật quan niệm nghệ thuật mới của nhà văn và trở thành một đỉnh cao của văn xuôi hiện đại Việt Nam.