I. Mở bài
Vợ chồng A Phủ là truyện ngắn tiêu biểu của nhà văn Tô Hoài, viết năm 1952, sau chuyến đi thực tế ở vùng Tây Bắc. Tác phẩm không chỉ khắc họa chân thực số phận khốn cùng của người dân miền núi dưới ách thống trị phong kiến – thần quyền, mà còn ngợi ca sức sống tiềm tàng, khát vọng tự do và khả năng cách mạng hóa con người. Qua các nhân vật như Mị, A Phủ và hình tượng núi rừng Tây Bắc, Tô Hoài đã thể hiện chiều sâu nhân đạo và nghệ thuật kể chuyện đặc sắc.
II. Phân tích nhân vật tiêu biểu
1. Nhân vật Mị – người phụ nữ dân tộc có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ
• Bi kịch thân phận:
o Mị vốn là cô gái trẻ đẹp, hiếu thảo, biết thổi sáo – biểu tượng của tuổi xuân và tự do.
o Bị bắt về làm dâu gạt nợ nhà thống lý Pá Tra, sống kiếp “con trâu con ngựa”.
o Mị sống trong câm lặng, tê liệt cảm xúc: “ở lâu trong cái khổ, Mị quen rồi”.
• Sức sống tiềm tàng và sự phản kháng:
o Khi mùa xuân đến, tiếng sáo gọi bạn đánh thức ký ức, khơi dậy khát vọng sống.
o Mị sửa soạn đi chơi Tết, dù bị trói vẫn sống trong tâm thế tự do, hồi sinh tinh thần.
• Tự giải thoát – hành động mang tính cách mạng:
o Mị cứu A Phủ khỏi bị chết rét, cũng là lúc cô cứu chính mình.
o Hành động ấy cho thấy sự chuyển biến từ cam chịu sang đấu tranh, từ nạn nhân thành người chủ động.
2. Nhân vật A Phủ – hình tượng người đàn ông dân tộc giàu nghị lực
• A Phủ là hiện thân cho lớp thanh niên miền núi khỏe mạnh, gan dạ nhưng cũng chịu nhiều bất công.
• Bị bắt làm người ở trừ nợ vì một sự kiện vô lý, sống như kẻ nô lệ.
• Khi bị trói chờ chết, anh vẫn âm thầm chống chọi, ánh mắt “lấp lánh” thể hiện ý chí không khuất phục.
• Sau khi được Mị cứu, A Phủ vùng lên bỏ trốn, đi theo cách mạng – biểu tượng của sự giải phóng thân phận và tinh thần.
III. Hình tượng núi rừng Tây Bắc – không gian nghệ thuật độc đáo
• Tô Hoài khắc họa Tây Bắc hùng vĩ, hoang sơ, vừa là nơi chôn vùi con người trong nỗi khổ, vừa là nơi nuôi dưỡng sức sống tiềm tàng.
• Thiên nhiên mùa xuân, tiếng sáo, hoa đào, rượu ngô – tất cả đều góp phần đánh thức con người khỏi tê liệt tinh thần.
• Núi rừng cũng là bối cảnh cho sự hồi sinh và trỗi dậy, nơi nhân vật tìm lại bản ngã và hành động để thay đổi số phận.
IV. Nghệ thuật đặc sắc
• Miêu tả tâm lý tinh tế, giàu sức gợi cảm: Mị được khắc họa qua những biểu hiện nội tâm, biến đổi cảm xúc chậm rãi nhưng rõ nét.
• Xây dựng nhân vật sống động, có chiều sâu: Cả Mị và A Phủ đều có quá trình vận động từ bị trị đến tự do, từ cá nhân đến cách mạng.
• Ngôn ngữ giản dị, giàu chất dân tộc và đời sống: Giọng văn thấm đẫm chất vùng cao, sử dụng nhiều yếu tố văn hóa H’mông.
• Kết cấu truyện giàu kịch tính, hợp lý: Tác phẩm chia làm hai phần nhưng liên kết chặt chẽ qua sự thức tỉnh và giải phóng.
V. Kết bài
Qua hình tượng nhân vật Mị, A Phủ và không gian núi rừng Tây Bắc, Vợ chồng A Phủ là lời tố cáo chế độ phong kiến miền núi tàn bạo, đồng thời khẳng định phẩm chất cao đẹp và khả năng cách mạng hóa con người. Tô Hoài đã góp phần quan trọng vào nền văn học cách mạng hiện thực Việt Nam bằng tác phẩm thấm đẫm nhân văn và nghệ thuật.